waarom er geen groei is zonder verlies, geen leven zonder rouw, geen lente zonder winter

Frederic Leighton - The Return of Persephone (1891)

Loek & Margreet
Oosterwold, maart 2023

Er huppelt een oogverblindend, lief meisje door de velden van Sicilië. Heel beschermd opgevoed door haar moeder. Puur. Onbeschadigd. Moeder is dol op haar dochter en omringt haar met alle liefde en zorg, maar ook met – verstikkende – grenzen.

Alles stelt zij in het werk om ervoor te zorgen dat haar prachtige dochter maagd zal blijven en nooit zal trouwen. Het meisje dient voor altijd te bijven wie ze is. Mama’s meisje, prachtig, ongeschonden, het kind dat mama gelukkig moet maken.

“We don’t even know how strong we are until we are forced to bring that hidden strength forward. “
– Carl Gustav Jung

Het is al eeuwen en eeuwen geleden, en toch is het ook van vandaag. Hoeveel ouders verhinderen hun kind – onbewust – om echt te leren van het leven, om te struikelen, fouten te maken, hun hoofd te stoten. Een “verkeerde” partner te kiezen? Kortom om volwassen te worden, zich los te maken? Hoeveel ouders houden hun kinderen – onbewust – bij zich om pappie of mammie gelukkig te maken? (We zien hun kinderen met regelmaat in onze praktijk.)

Maar laat maar even – daar gaat dit verhaal niet over (nou ja, een beetje wel natuurlijk).

Mama is in dit geval niet de minste, ze is de godin van de aarde en van de vruchtbaarheid, van voeding, van veeteelt. Feitelijk is zij de personificatie van Moeder Aarde. Demeter. En vader mag er ook wezen. Vader is de oppergod van de planeet. Zeus.

Het meisje is het resultaat van een buitenechtelijke affaire, maar wel een op stand. Een buitengewoon geslaagd product, in elk geval als het om het uiterlijk gaat. Over haar karakter weten we niet zo veel. Haar favoriete bezigheid? Bloemen plukken.

We zien haar voor ons. Met een krans in haar haar. In het gouden tegenlicht aan het einde van de dag. Als de aarde de zoete geur van de zon teruggeeft.

Maar alle inspanningen van moeder ten spijt, het meisje wordt gezien en begeerd door het andere geslacht. Er is geen kruid tegen gewassen. Het bloed kruipt waar het niet gaan kan. Hades, de god van de onderwereld, het dodenrijk, is bezeten van haar.

Ooit hebben de drie broers Zeus, Hades en Poseidon de buit verdeeld toen ze hun vader ombrachten. Zeus de hemel, Poseidon de zee, Hades het dodenrijk en gezamenlijk: de aarde.

Hades heeft zijn zinnen op onze bloemenplukster gezet en brengt in elk geval nog het fatsoen op om broer Zeus om haar hand te vragen. Zeus, meestermanipulator als het hem zo uitkomt, houdt broer Hades aan het lijntje en besluit om zijn bijslaap, Demeter, niet op de hoogte te houden van de halfhartige toezegging aan zijn broer over hun gezamenlijke dochter.

Hades is het wachten snel beu, en op een prachtige zomermiddag, als ons meisje nietsvermoedend haar armen met bloemen vult, begint de aarde te schudden om vervolgens open te scheuren. (Nu we het zo opschrijven ontgaat ons natuurlijk de associatie met de ramp in Syrie en Turkije niet.)

The Fate of Persephone, 1877

“Maar alle inspanningen van moeder ten spijt, het meisje wordt gezien en begeerd door het andere geslacht.”

Uit de diepte van de aarde verschijnt daar Hades met zijn gouden koets, getrokken door vier prachtige zwarte paarden. Voordat iemand beseft wat er gebeurt, grijpt hij ons meisje bij haar middel en neemt haar mee zijn wereld in, het rijk van de doden. In een oogwenk is de ontvoering een feit.

Zodra het duister valt, wordt moeder Demeter ongerust. Het is niets voor haar dochter om niet thuis te komen.Lange dagen en nachten zoekt ze wanhopig de aarde af.Tot de zonnegod haar vraag beantwoordt. De god die, bij licht, alles ziet. Helios laat haar weten hoe het gesprek tussen Zeus en Hades is verlopen en wat de uitkomst der dingen is: haar dochter woont nu in het dodenrijk.

Dat is meer dan moeder Demeter dragen kan. Diepe rouw overvalt haar.

Ze verwaarloost haar verantwoordelijkheid.

De aarde brengt geen voedsel meer voort, mensen sterven van de honger en brengen geen offers meer. De relatie tussen de mens, de aarde en de goddelijke vruchtbaarheid raakt verstoord. Het leven op aarde verdwijnt.

Totdat Zeus besluit om in te grijpen. Zo gaat het niet langer.
Wat valt er te regeren als het uiteindelijk aan voeding ontbreekt? Als er straks geen leven meer is?
Als Moeder Aarde haar taken verzaakt, kan Zeus niet anders dan in haar behoeften voorzien.

Er valt daar bovenop de Olympus, waar Zeus op zijn troon driftig de baas probeert te spelen, weinig te besturen en te manipuleren, nu de aarde niet langer voorziet in de levensbehoeften van de mensen en de dieren.. Hij stuurt een van zijn andere broers, Hermes de boodschapper, op Hades af met het dringende verzoek om zijn dochter te laten gaan. Demeter moet dringend van haar depressie, van haar rouw verlost worden. Ze moet haar taken op aarde weer gaan vervullen.

Hades, ook niet van gisteren, geeft toe, maar niet nadat hij een laatste list heeft uitgespeeld. Demeter krijgt haar dochter terug voor 9 maanden per jaar. Gedurende 3 maanden per jaar dient de jonge vrouw terug te keren naar de wereld van de doden, het rijk van Hades.

Sinds dat moment kennen we de seizoenen.

Als ons meisje, Persephone, jaarlijks wordt herenigd met haar Moeder Aarde, breekt bij ons de lente aan. Het leven keert terug na drie maanden van doodsheid. Dan volgen de zomer en de herfst, elk met hun overvloed aan leven en opbrengst. Demeter floreert.
Zodra, na 9 maanden, Perspehone terug moet naar Hades om zich aan de afspraak te houden, wordt het winter.
Demeter valt terug in rouw.

Het leven op aarde sterft af en verdwijnt. Om na drie maanden terug te keren in een eeuwige cyclus van seizoenen.

“Wat valt er te regeren als het uiteindelijk aan voeding ontbreekt? Als er straks geen leven meer is? Als Moeder Aarde haar taken verzaakt, kan Zeus niet anders dan in haar behoeften voorzien.”

Het is al zo lang geleden. En toch is het zo dichtbij.
De rouw, de depressie van Demeter. Het verdwijnen van het leven dat bij zulke processen hoort.
De manipulatie, het machtsvertoon van Zeus en Hades.
Het uitgestelde volwassen worden van Persephone.

Het is een eeuwige cyclus van afsterven en vernieuwing.
Van menselijkheid en goddelijkheid.

Het is een oer-verhaal over gevoed worden, over het leven van en met de aarde.

Iedere crocus, ieder sneeuwklokje, ieder wilgenkatje, elke helleborus, zelfs als ze worden vertrapt, kondigen jaar in, jaar uit de belofte aan dat na de vernietiging, de doodsheid, de ontluistering, de depressie, en de rouw, de dingen weer nieuw kunnen worden.

De analogie met coachen en therapie is minder ver weg dan je denkt. In de grond der zaak vinden coachings- en therapieprocessen plaats omdat er :

  • ofwel grond nog onontgonnen is (denk aan onbewust potentieel)
  • ofwel voor onze client in leven, werken of relaties, het leven lijkt te verdwijnen. Het is niet langer vruchtbaar.

Geslaagde coachings- en therapieprocessen gaan over vernieuwing, over lente.
Het ongemakkelijke is vaak dat daar noodzakelijkerwijs een winter aan vooraf moet gaan. Er moet iets afsterven of verloren gaan, voordat nieuw leven weer een kans krijgt. Dat is ongemakkelijk voor zowel client als begeleider. Maar zoals veel in de natuur, de vorst en de kou nodig heeft om weer uit te kunnen lopen in de lente, zo hebben levensprocessen hun rouw en inkeer en innerlijke kaalslag nodig om tot werkelijke vernieuwing te kunnen komen. *Dat* is in onze ogen duurzame mensontwikkeling.

beeldbronnen:
© Frederic Leighton “The Return of Persephone” ±1891
© Walter Crane “The Fate of Persephone” 1877